Câu đối, đời người

Cao Bá Quát (1809 - 1855) tự là Mẫn Hiên, hiệu là Chu Thần, sinh tại Phú Thị, Gia Lâm, Hà Nội, mất giữa trận tiền Quốc Oai trong cuộc khởi nghĩa chống triều đình.
Tuổi trẻ của Cao Bá Quát được ghi lại bằng hàng loạt bài thơ tràn đầy khí phách: Tài mai (Trồng mai), Thanh Trì phiếm châu nam hạ (Từ Thanh Trì buông thuyền xuôi nam), Quá Dục Thúy Sơn (Qua núi Dục Thúy)... Trích hai câu trong bài Quá Dục Thúy Sơn:

    “…Ngã dục đăng cao

    Hạo ca ký vân thủy…”

    Dịch:

    Ta muốn trèo lên đỉnh cao ngất

    Hát vang lên để gửi tấm lòng vào mây nước...

Suốt một đời người ông không biết sợ ai. Ngay khi còn bé ông đã ôm chí lớn: “dục vi nghiêu thuấn quân dân”.

Năm 1854, ông lãnh đạo cuộc khởi nghĩa Mỹ Lương (triều đình nhà Nguyễn gọi là “giặc châu chấu”).

Cuộc khởi nghĩa thất bại, ông tựu nghĩa vong thân.

Lúc bình sinh ông có đôi câu đối để tự vịnh mình:

“Thập tải luân giao cầu cổ kiếm

Nhất sinh đê thủ bái mai hoa”

Phỏng dịch:

Mười năm vất vả luân lạc để tìm kiếm báu

Một đời chỉ cúi đầu để vái hoa mai

Câu thơ tuyệt vời khí phách !

Mười năm nuôi chí lớn đi tìm “gươm báu”.

Một đời người chỉ biết, chỉ chịu cúi đầu trước một cánh hoa Mai.

Sinh sau khi ông mất hơn hai trăm năm. Hôm nay có một thằng trai đất bắc muốn quăng đi tất cả: mấy chục năm đèn sách, gia đình, sản nghiệp, con cái… để được quay lại làm người cùng thời với ông, để được cắp giáo theo ông một phen lật đổ cường quyền.